Giht je metabolička bolest zglobova nastala kao posledica taloženja kristala mokraćne kiseline u strukture zgloba, mekim tkivima oko zgloba, tetivama, u koži i potkožnom tkivu, tkivu bubrega, kao i stvaranje uratnih kamenaca u bubrezima.
Na mestu taloženja kristala nastaje upalni proces kao odbrambeni odgovor organizma. Kod ponavljanih napada gihta nastaje trajno oštećenje strukture zgloba, stvaranje potkožnih čvorića poznatih kao tofusi uz moguće oštećenje funkcije bubrega.
Bolest se češće javlja kod muškaraca, a kod žena se može javiti u menopauzi. U osnovi primarnog gihta nalazi se povećan nivo mokraćne kiseline u krvi kao posledica genetski uslovljene smanjene sposobnosti izlučivanja mokraćne kiseline iz organizma putem bubrega ili ređe genetski uslovljenog povećanog stvaranja mokraćne kiseline u telu. Postoje i drugi razlozi za nastanak gihta (tada ga zovemo sekundarni giht) koje lekari uvek razmatraju pri postavljanju dijagnoze.
Postojanje povećanog nivoa mokraćne kiseline u krvi ne znači da bolesnik ima giht. Za pojavu gihta kod bolesnika sa povećanom mokraćnom kiselinom u krvi su neopodni i spoljašnji faktori koji dovode do nagle promene koncentracije mokraćne kiseline u krvi i njenog taloženja, a to su najčešće prekomerni unos hrane, alkohola, dugo pešačenje.
Najčešća manifestacija gihta je akutni napad izrazitog bola, otoka, crvenila i lokalno povišene temperature zgloba, a tipična lokalizacija prvog napada je na korenu palca stopala ( I metatarzofalangealni zglob), ali može da se javi i na drugim zglobovima ( skočni zglob, koleno). Ovi napadi nastaju naglo, obično u ranim jutarnjim satima i bude bolesnika iz sna. Atipični počeci akutnog gihta nisu retkost, kao ni mogućnost da pri napadu bude zahvaćeno 2 ili više zgloba.
Česta greška u praksi je da se normalne vrednosti mokraćne kiseline u krvi, tokom napada gihta, tumače kao odsustvo gihta, jer u ovim uslovima ona ne mora biti povećana. Prvi napad gihta obično traje nekoliko dana (7-10), u početku se napad ponavljaju 1 ili 2 puta godišnje, a vremenom napadi postaju učestaliji, duže traju, javljaju se na više zglobova istovremeno i tegobe se zglobovima se ne povlače u potpunosti. Vremenom dolazi do oštećenja strukture zglobova uz umenjenje ili gubitak njihove funkcije. Takođe se vremenom mogu javiti uratni kamenčići u bubrezima, a postoji i rizik od oštećenja bubrežne funkcije.
Dijagnozu gihta postavlja lekar na osnovu anamneze, kliničkog nalaza, ultrazvučnog pregleda zgloba i dodatnih dijagnostičkih procedura.
Lečenje gihta je različito u odnosu na to da li se radi o akutnog napadu gihta kada je cilj lečenja potpuno povlačenje znakova akutne upale zgloba primenom određenih lekova, dok se korekcija nivoa mokraćne kiseline specifičnim lekovima razmatra tek kad se akutni napad gihta povuče. Kada lekar u redovno lečenje gihta uvede lekove koji smanjuju nivo mokraćne kiseline u krvi (alopurinol, febuksostat) ovi lekovi se piju redovno, bez prekida, a doze se koriguju zavisno od trenda smanjenja nivoa mokraćne kiseline u krvi. Obustavljanje uzimanja ovih lekova vrši se samo po nalogu lekara. U slučaju da se, po uvođenju ove vrste leka, javi nov akutni napad gihta bolesnik treba da nastavi sa uzimanjem leka u istoj dozi kao pre napada. Prekid uzimanja specifičnog leka za giht ili povećanje doze leka u akutnom napadu gihta se ne radi. Korekcija doze se vrši tek po smirenju akutne upale zgloba.
U lečenju gihta uloga bolesnika je neprocenjiva. Određene navike u životu bolesnika zahtevaju korekciju. Na prvom mestu je ishrana bolesnika koja će, pored smanjena nivoa mokraćne kiseline, dovesti i do smanjena telesne težine bolesnika. Neophodno je napraviti korekciju u odabiru vrste hrane uz ograničenje količine dnevnog unosa mesa. Savetuje se umeren unos ribe, jaja, sira, živine i značajno ograničenje unosa crvenog mesa, mesnih prerađevina, iznutrica, mesa divljači, guščijeg mesa, plodova mora, konzervirane ribe- sardine. Unos proteina biljnog porekla, povrća, oraha…
Dr Marija Vasin
badema se preporučuje bez ograničenja. U ishrani je nužno ograničiti unos prostih šećera kojih najviše ima u kolačima, voćnim sokovima, belom hlebu, pecivima, pomfritu, gaziranim pićima. Unos alkoholnih pića posebno treba izbegavati i rezervisati ih samo za posebne prilike i to u malim količinama. Dnevni unos vode je od izuzetne važnosti i trebalo bi da iznosi 2- 3 litre/dan uz ravnomerno pijenje tokom dana.
Individualno prilagođena fizička aktivnost za svakog bolesnika je takođe neophodna.
